Column Raaf Cornelisse: 'Onderzoek naar persoonsvorming en hoe je dat meet'
Raaf Cornelisse, docent levensbeschouwing en filosofie aan het Marnix Gymnasium, is bezig met een promotie-onderzoek aan de Open Universiteit naar de mogelijkheid van formatieve evaluatie van subjectificatie in het voortgezet onderwijs.
In het novembernummer van CVOpen volgt een interview met Raaf. Hieronder doet hij alvast uit de doeken wat zijn onderzoek inhoudt. Zijn promotor is prof.dr. Desirée Joosten–ten Brinke.
"Subjectificatie of persoonsvorming is, naast kwalificatie en socialisatie, een doel dat in het Nederlandse onderwijs belangrijk wordt geacht.
De onderwijspedagoog Gert Biesta geeft een duidelijke invulling van subjectificatie: jonge mensen moeten laten zien hoe zij zijn, als subject, in plaats van een object met een gecultiveerde identiteit. In hen moet het verlangen worden gewekt om op een volwassen manier in de wereld te staan, om subject te zijn.
In zijn nieuwste boek ‘World-Centred Education - A View for the Present’ (2021) zet Biesta het existentiële paradigma van onderwijs, waarin ruimte moet zijn om te oefenen met subject-zijn, tegenover het paradigma van cultivering, waarin het individu via Bildung wordt gesocialiseerd.
De implementatie van subjectificatie is echter nog onduidelijk. In mijn onderzoek volg ik de methode van Educational Design Research, om in gesprekken met experts en leraren te zoeken naar de juiste invulling van subjectificatie en de uitvoering ervan. Dat gebeurt in een iteratief proces, van voortdurende aanvulling en verwerking van de gevonden uitkomsten uit de gesprekken in nieuwe gesprekscycli.
Ik werk Biesta’s concept van subjectificatie op die manier uit door te zoeken naar vaardigheden die geschikt zijn voor subjectificatie, zoals kritische zelfreflectie. Overigens blijft het de vraag of subjectificatie te oefenen is door naar vaardigheden te kijken. In een interview dat ik recent met Biesta heb gehouden legt hij uit dat het, vanwege de pedagogische paradox van opvoeden tot vrijheid, nogal subtiel ligt hoe subjectificatie verantwoord moet worden.
Als de vaardigheden voor subjectificatie geselecteerd zijn, ontwerp ik een instrument , bijvoorbeeld een rubric of een feedback-dialoog, om de ontwikkeling van deze vaardigheden formatief te evalueren.
In eerste instantie gebeurt dat via opdrachten bij het vak godsdienst/levensbeschouwing in de vwo-bovenbouw op twee scholen voor voortgezet onderwijs. In tweede instantie zal ik het instrument testen bij meer vakken en meer klassen.
Het instrument moet uiteindelijk bruikbaar en inzetbaar zijn in de breedte van het onderwijs, zodat subjectificatie in de praktijk als doel van onderwijs kan worden besproken."
Raaf Cornelisse
docent levensbeschouwing en filosofie Marnix Gymnasium